Helsta ógn perlusnekkjunnar eru varnir hennar. Skel dýrsins er nefnilega vinsæll minjagripur og því einnig mikilvæg tekjulind fátækra sjómanna á búsvæði þess. Tegundin er nú ofveidd og því hyggst sjávarlíffræðingurinn Andrew Dunstan safna gögnum um bágborið ástand stofnsins í von um að friða megi perlusnekkjuna.
Dunstan hefur frá árinu 1998 starfað við lítið kóralrif kennt við Osprey skammt undan austurströnd Ástralíu við að rannsaka lifnaðarhætti og búsvæði perlusnekkjunnar eða kugganna eins og þeir eru einnig nefndir. Vinna hans felst fyrst og fremst í að afla gagna um ástand stofnsins, því mörg náttúruverndarsamtök eru hikandi við að mæla með friðun kugganna án þess að hafa nægjanlegar upplýsingar um stofnstærð og vistfræðilegt mikilvægi þeirra.
Menn þekkja líffæragerð dýrsins með ágætum, enda hafa fjölmörg dýr veiðst og verið krufin til mergjar. Lifnaðarhættir dýrsins eru hins vegar nær ókannaðir. Kuggar halda sig nærri kóralrifum en afar fátítt er að þeir komi á slíkt grunnsævi að kafarar fái rannsakað þá. Kuggarnir kjósa nefnilega að halda sig á um 100 m dýpi, þar sem fátt truflar þá.
Fyrir vikið er að sama skapi erfitt að veiða þá. Kuggarnir eru fangaðir í gildrur sem er komið á 300 m dýpi með kjúklingakjöti sem beitu. Eftir nokkurn tíma eru gildrurnar dregnar afar hægt upp svo dýrin nái að laga sig að minnkandi þrýstingi þegar þau nálgast yfirborðið. Þannig má segja að drjúgur hluti starfsins felist í handafli einu saman.
Kuggarnir kjósa dýpið
Þegar dýrin koma upp þarf að hafa hraðar hendur. Kuggarnir eru vanir lágu hitastigi og þola illa ástralskan sumarhita. Því eru þeir strax settir í kælitanka áður en þeir verða rannsakaðir.
Höfuðfætlingarnir eru mældir og vegnir, en fyrst og fremst eru þeir merktir svo bera megi kennsl á þá ef þeir verða veiddir á ný. Það er gert með því að grafa tölur í skel þeirra. Áður en dýrunum er sleppt aftur er útvarpssendi komið fyrir á þeim, svo fylgjast megi með ferðum þeirra. Ekki er bara hægt að fleygja kuggunum fyrir borð þar sem dýrin ættu örðugt með að koma sér sjálf niður á æskilegt dýpi. Þess í stað er þeim komið fyrir í búrum og sökkt niður á 30 m dýpi. Svo er þeim sleppt og geta sjálf synt niður í heimkynni sín.
Árangur af starfi Andrew Dunstans hefur komið mörgum á óvart. Sem dæmi er nú vitað að atferli kugganna er öfugt miðað við það sem einkennir flest sjávardýr. Þeir kafa niður á 540 m dýpi á nóttunni en halda upp á 240 m þegar dagar. Hjá mörgum öðrum sjávardýrum er þessu öfugt farið.
Þarlendir sjómenn hafa fyrir löngu lært að nýta sér þetta háttalag. Þeir halda til sjávar, einatt á litlum bátum, og veiða kuggana í vörpu. Það er erfiðisvinna þar sem einstakir kuggar geta vegið heilt kíló. Það tekur í að draga kannski 50 – 60 slíka upp af nokkur hundruð metra dýpi. Margir sjómenn afla samt góðra tekna með slíkum veiðum og geta lifað sómasamlega á annars fátæku svæði.
Dýrin, sem eru vel æt, eru plokkuð úr skeljunum sem eru síðan hreinsaðar. Þær eru seldar ferðamönnum eða listaverkasölum sem fægja skeljarnar og skreyta þær jafnvel með eðalmálmum til að fá meira verð fyrir þær.
Stofninn er afar viðkvæmur
En bæði sjómenn og kuggar eiga í nokkrum vanda. Torsóttara er nú fyrir sjómenn að veiða dýrin og á sumum stöðum hefur stofninum hrakað svo mikið að dýrin eru í reynd útrýmd. Það borgar sig einfaldlega ekki lengur að veiða þau.
Kannski verður í framtíðinni unnt að stunda smávægilegar veiðar á kuggum, en þó er of snemmt að segja til um það. Drjúgur hluti núverandi þekkingar okkar er nefnilega kominn úr rannsóknum frá dýrum sem haldin voru í fiskabúrum. Þar dafna þau samt ekki nándar eins vel og aðrir kolkrabbar, og aldrei hefur tekist að fjölga þeim í fiskabúrum þrátt fyrir að kuggarnir hrygni í haldi.
Kuggarnir tilheyra það sem í vistfræðinni er nefnt K-dýr, þ.e.a.s. þau sem ná seint kynþroska, vaxa hægt og eignast fá afkvæmi en ná á hinn bóginn háum aldri. Andstæðan eru R-dýr, sem verða skjótt kynþroska og eignast fjölda afkvæma en þurfa ekki að lifa mjög lengi. Hvor tveggja aðgerðin hefur sína kosti, en K-dýrin eins og kuggarnir þola ekki miklar veiðar þar sem stofninn er lengi að jafna sig.
Kuggarnir ná fyrst kynþroska þegar þeir eru á milli fimm og tíu ára gamlir. Og kvendýrin hrygna aðeins 10-12 eggjum, en hins vegar geta þeir hrygnt ár eftir ár gagnstætt öðrum kolkröbbum sem hrygna einu sinni en deyja síðan. Ekki er vitað með vissu hvernig viðkomu er háttað í náttúrunni enda hefur aldrei tekist að finna egg kugga í hafinu, rétt eins og menn hafa aldrei séð mökun eiga sér stað.
Lifnaðarhættir dýranna torvelda þannig mat á stærð stofnsins. Fyrst eftir tíu ára rannsóknir við Osprey Reef hefur Andrew Dunstan komist að því að aldrei sé að finna fleiri en 500 dýr við rifið. Þetta felur í sér að einungis eitt stórt fiskiskip getur veitt öll dýrin í senn – nokkuð sem er til vitnis um hve viðkvæm þau eru og hve óviss framtíðin er fyrir síðustu brynvörðu kolkrabbana.
